Türklerde Geleneksel At Yarışı Ve Oyunları
Yurdumuzda birçok atlı yarış ve oyun sergilenmektedir. Bunların bir kısmı unutulmuş veya unutulmaya yüz tutmuştur. Bazıları ise halen oynanmaktadır.
Unutulmuş oyunlar Atlı Avcılık, Cündilik, Cevgen (Polo), Mızrak Oyunu, Ok Atışı ve Post Kapma oyunlarıdır.
Cündilik, usta binicilerin at üstünde gösterdikleri çeşitli hünerlere verilen addır.Türklerde usta binicilere de “cündi” adı verilmiştir. Cündiler at üzerinde ayağa kalkıp ok atmak, at dolu dizgin koşarken atın sırtından eyerini çıkarıp gösteri yapmak, atın üstünde tek ayak üstünde durmak, yan yana giden iki ata birden binmek gibi çeşitli hünerlere sahip olmuşlardır.
Çevgan (Polo), ucu eğit uzun sopalar ve söğüt ağacı kökünden yapılmış toplar ile oynanan bir atlı spordur. Çevganın veya çöğenin sözlük anlamı “ucu eğri baston” demektir. ‘Çevgan oyunu; geniş bir alanda,iki takım halinde ayrılmış atlıların, ellerindeki ağaçtan sopalarla keçi derisinden yapılmış topu, karşı tarafın kalesine atmaları esasına dayanmaktadır. Kâşgarlı Mahmudun Divan-ı Lügatı Türk’te de bahsettiği oyunun amacı aynen ciritte olduğu gibi kişinin at üzerinde hareket kabiliyetlerini geliştirmesini sağlamak ve savaşa hazırlamaktır.
Atlı avcılık, bazı Osmanlı Padişahlarının çok hevesli oldukları ve bazen at üzerinde eğitilmiş yırtıcı kuşlarla yapılan avcılıktır.
Mızrak Oyunu, yaklaşık 2 kg ağırlığında ve 3.2 m uzunluğundaki mızrak ile bir direkteki kabağı delmeyi, rakip oyuncuların ise bunu engellemesini amaçlayan bir oyundur.
Ok Atışı at üzerinde hızla giderken, çeşitli büyüklük ve yükseklikteki hedefleri vurmayı amaçlayan bir oyundur.
Post Kapma, Orta Asya Türklerinde oynanan Ulak Tartış oyununa benzer ve bir hayvan postunun ele geçirilip, belli bir mesafeye götürülmesini amaçlar.
Unutulmaya yüz tutan oyunlar Cop Atlamak, Çıplak Yarış, Papağa At Sürme ve Sağmen Yarış’tır.
Cop Atlamak oyunu yaklaşık insan bileği kalınlığında ve 80 cm uzunluğunda bir sopanın 3-4 m yükseklikte iki ağaç arasına gerilmiş ipin üzerinden copu yere vurarak atlatmayı amaçlayan bir oyundur.
Çıplak Yarış başında bir dizgin veya yularından başka üzerinde herhangi bir malzemesi olmayan atların yarıştırılmasına dayanan bir yarış çeşididir.
Papağa At Sürme, Doğu Karadeniz Bölgesinde 2-5 km mesafeli yapılan yarış sonucunda “papağa” adı verilen tavuk budunun ödül olarak alındığı bir yarış çeşididir.
Sağmen Yarış, Kahramanmaraş bölgesinde düğün alayındaki 5-10 kişinin 150-500 m mesafe ile yaptığı yarıştır.
Günümüzde yapılan oyun ve yarışlar ise Cirit, Dörtnal ve Rahvan Yarışlarıdır.
Cirit karşılıklı iki takımın ellerinde parmak kalınlığında yaklaşık 1,2 m uzunluğunda bir sopa ile oynadıkları bir oyundur.
Dörtnal ve Rahvan Yarışları ise yağlı güreşler gibi baş, başaltı, büyükorta, küçükorta, büyük taylar, küçük taylar ve minik taylar gibi kategorilerde yapılan yarışlardır.
