Tarihte ilk At Kiralama Hizmeti
Sözlükte “inmek, konaklamak, misafir olmak” anlamındaki nüzûl kökünden türemiş bir mekân ismi olan MENZİL “ev, konak; iki konak arası, bir konak yol; posta ve posta tatarları beygirlerinin bulunduğu mahal” mânalarına gelir. Osmanlı Devleti’nde daha çok resmî haberleşmeyi sağlayan posta teşkilâtını ifade eder.
Osmanlı Devleti’nde haberleşme ilk önce ulaklarla sağlanıyordu. Ulaklar ihtiyaçları halinde hayvanlara el koyabilir, geçtikleri yerlerde hayvanlarının ve kendilerinin iâşesi temin edilirdi. 1539'da Vezîriâzam Lutfi Paşa menzil sistemini yeni baştan teşkilâtlandırdı. Belirli noktalarda menzil adıyla konaklama istasyonları kurulup çevre ahalisi de menzilci tayin edilerek yeni bir haberleşme sistemi oluşturuldu. Ülkenin her tarafına ulaşan yolların merkezi İstanbul olup Anadolu ve Rumeli yönlerinde üç ana kola ayrılırdı.
Haberleşmeyi sağlayan ulakların vasıtaları genellikle beygir olmakla birlikte ellerinde tuğralı emir olanlara araba da verilirdi. Menzil teşkilâtı uzun süre işlevini sürdürdü. 1691 yılında menzil sisteminde yeni bir düzenlemeye gidildi. 1697 de menziller yeniden teşkilâtlandırıldı, bu düzenleme ile menzillerin sevk ve idaresinde değişiklikler yapıldı. Görevli ulaklara her uğrayacağı menzilden ne kadar beygir alacağı belirtilerek menzilcilerden alınan beygir karşılığı saat başına 10 akçe ödenmesi kararlaştırıldı.
Menzilcilerin ağır vergi yükü sebebiyle bulundukları yerleri terketmeleri yüzünden menzillerin görevlerini yapamaz duruma gelmesi üzerine yeni bir düzenleme yapılarak bütün menziller kiraya verildi. Menzillerde kira usulünün asıl uygulaması ise 1777 yılından itibaren oldu. Bu uygulama sırasında menzilin idaresi kiracıbaşı adını taşıyan bir kişinin uhdesine bırakılmıştı. Buna göre menzillerden kira ile menzil beygiri alınacak, gerek ulak gerekse devletin memurları aldıkları beygirin ücretini nakden kiracıbaşına vereceklerdi. Menzile inen ulakların yem ve yiyecekleri ise uygun ücretle kendi keselerinden ödenecekti. Bu şekilde kiraya verilen menziller bir bakıma özelleştirilmişti.
Uzun mesafeli yolculuk yapacak olanlar için Menzil'den at kiralayıp yolculuk yapabilecekleri bir organizasyon oluşturuldu. Kendi bölgesinde ki Menzil'den at kiralayan bir kişi gideceği bölgede ki Menzil'e atı iade edebiliyordu. Bugünün araç kiralama şirketlerinin ilk çalışma örneği olan bu hizmet Osmanlı döneminde başlamıştı.
İzmir ilimizdeki döneme ait olan araştırmalarımızda kanıtları ile ulaştığımız bilgilerde İpek yolu geçişlerinden biri olan dönemin en önemli liman kentlerinden İzmir'in şimdiki isimleri ile Kaynaklar, Buca, Şirinyer, Yeşildere ve sonrasındaki Anafartalar yol güzergahı sayesinde İzmir limanına kadar olan yol bir bakıma bu kentimizin ana atar damarlarının başında gelmekte ve İzmir'in Avrupa'ya açılan kapısı olarak dikkatleri çekmekteydi.
Yeşildere semti sonrasındaki Anafartalar yolu üzerindeki Tilkilik ve Kemeraltı Çarşısı içindeki Kızlarağası iş hanı ve Konak meydanı İzmir için çok önemli merkezler olarak dikkatleri çekerken söz konusu yıllarda İzmir'in en önemli merkezlerinden olan ; Basmane, Altınpark,Tilkilik ve Dönertaş ile Havrasokağı civarındaki At Menzilleri günümüzde yapılan bir takım işlerle benzerlik taşımaktadır..
Söz konusu dönemde İzmir'den yakın bir yere gitmeniz gerektiğinde bu bölgelerde ki at Menzillerinden kiralayacağınız bir at ile Urla, Çeşme yada Kuşadası tarafına gidecekseniz Menzillerden alacağınız bir at ile istediğiniz yere seyahat etmeniz mümkünken isterseniz aldığınız atı gittiğiniz yerin bir başka şubesine bırakabilir yada aynı at ile yeniden İzmir'e dönüş yapabilirdiniz..
Ne dersiniz günümüzdeki Araba kiralama yada kısa mesafelerde son dönem moda olduğu üzere Elektirikli Scooter kiralamaya benzemiyormu ?
Bir başka yazımızda buluşmak üzere İzmir'den selam ve sevgilerimizle
Hakan Demirci
